Chia lại di sản khi di chúc không hợp pháp

Tóm tắt câu hỏi:

Chia lại di sản khi di chúc không hợp pháp

Mẹ tôi mất (2010) để lại tài sản là mảnh vườn sổ đỏ mang tên Bà (sổ được cấp năm 2004). Đến năm 2014 Chú út tôi kêu người về sang tên và bán cho 3 người khác 1 phần mảnh đất, lúc này thì những người con còn lại phản đối nên xảy ra tranh chấp. Lúc này Chú út đã đưa ra tờ di chúc mẹ tôi để lại cùng cuốn sổ đỏ đã được sang tên cho Vợ chồng chú út (cấp năm 2012) do nghi ngờ bản di chúc những người con đã yêu cầu tòa án xem xét tính pháp lý bản di chúc thì tòa tuyên bố bản di chúc không hợp pháp ( cả 2 cấp sơ thẩm và phúc thẩm). Như vậy tài sản của mẹ tôi sẽ được phân chia như thế nào ? trình tự thủ tục ra sao ? Mong nhận được sự tư vấn của các luật sư. Xin cảm ơn,

Người gửi: Châu Văn Minh (Hà Giang)

Luật sư tư vấn:

Xin chào bạn! Cám ơn bạn đã gửi câu hỏi của mình tới Luật Việt Phong. Về câu hỏi của bạn, công ty Luật Việt Phong xin tư vấn và hướng dẫn bạn như sau:

1/ Căn cứ pháp lý:

– Bộ luật dân sự năm 2005;

– Luật Công chứng  năm 2014;

2/ Chia lại di sản khi di chúc không hợp pháp

Căn cứ theo Điều 138 Bộ luật dân sự năm 2005 về Bảo vệ quyền lợi của người thứ ba ngay tình khi giao dịch dân sự vô hiệu như sau:

“1. Trong trường hợp giao dịch dân sự vô hiệu nhưng tài sản giao dịch là động sản không phải đăng ký quyền sở hữu đã được chuyển giao bằng một giao dịch khác cho người thứ ba ngay tình thì giao dịch với người thứ ba vẫn có hiệu lực, trừ trường hợp quy định tại Điều 257 của Bộ luật này.

2. Trong trường hợp tài sản giao dịch là bất động sản hoặc là động sản phải đăng ký quyền sở hữu đã được chuyển giao bằng một giao dịch khác cho người thứ ba ngay tình thì giao dịch với người thứ ba bị vô hiệu, trừ trường hợp người thứ ba ngay tình nhận được tài sản này thông qua bán đấu giá hoặc giao dịch với người mà theo bản án, quyết định của cơ quan nhà nước có thẩm quyền là chủ sở hữu tài sản nhưng sau đó người này không phải là chủ sở hữu tài sản do bản án, quyết định bị huỷ, sửa.”

Do đó, hợp đồng mua đất giữa chú của bạn và 3 người kia là vô hiệu, theo quy định tại Điều 137 Bộ luật dân sự năm 2005 về Hậu quả pháp lý của giao dịch dân sự vô hiệu thì:

“1. Giao dịch dân sự vô hiệu không làm phát sinh, thay đổi, chấm dứt quyền, nghĩa vụ dân sự của các bên kể từ thời điểm xác lập.

2. Khi giao dịch dân sự vô hiệu thì các bên khôi phục lại tình trạng ban đầu, hoàn trả cho nhau những gì đã nhận; nếu không hoàn trả được bằng hiện vật thì phải hoàn trả bằng tiền, trừ trường hợp tài sản giao dịch, hoa lợi, lợi tức thu được bị tịch thu theo quy định của pháp luật. Bên có lỗi gây thiệt hại phải bồi thường.”

Theo thông tin mà bạn cung cấp thì bản di chúc kia đã bị tuyên vô hiệu, vì vậy mảnh đất của mẹ bạn để lại không thuộc về chú út, bạn và những người con khác có quyền yêu cầu tòa án tuyên hợp đồng mua bán đất là vô hiệu, buộc bên mua trả lại mảnh đất và chú út hoàn trả lại tiền cho bên mua. Sau đó những người con chia mảnh đất theo pháp luật căn cứ theo Điều 676 Bộ luật dân sự năm 2005 về Người thừa kế theo pháp luật như sau:

“1. Những người thừa kế theo pháp luật được quy định theo thứ tự sau đây:

a) Hàng thừa kế thứ nhất gồm: vợ, chồng, cha đẻ, mẹ đẻ, cha nuôi, mẹ nuôi, con đẻ, con nuôi của người chết;

b) Hàng thừa kế thứ hai gồm: ông nội, bà nội, ông ngoại, bà ngoại, anh ruột, chị ruột, em ruột của người chết; cháu ruột của người chết mà người chết là ông nội, bà nội, ông ngoại, bà ngoại;

c) Hàng thừa kế thứ ba gồm: cụ nội, cụ ngoại của người chết; bác ruột, chú ruột, cậu ruột, cô ruột, dì ruột của người chết; cháu ruột của người chết mà người chết là bác ruột, chú ruột, cậu ruột, cô ruột, dì ruột, chắt ruột của người chết mà người chết là cụ nội, cụ ngoại.

2. Những người thừa kế cùng hàng được hưởng phần di sản bằng nhau.

3. Những người ở hàng thừa kế sau chỉ được hưởng thừa kế, nếu không còn ai ở hàng thừa kế trước do đã chết, không có quyền hưởng di sản, bị truất quyền hưởng di sản hoặc từ chối nhận di sản.”

Từ quy định trên, nếu như không có ai trong số những người thừa kế hàng thứ nhất (các anh chị em của bạn) không có quyền hưởng di sản hoặc bị truất quyền hưởng di sản hay từ chối nhận di sản thì mảnh đất sẽ được chia đều cho các anh chị em.

– Thủ tục chia di sản: căn cứ theo Điều 681 Bộ luật dân sự năm 2005 về Họp mặt những người thừa kế như sau:

“1. Sau khi có thông báo về việc mở thừa kế hoặc di chúc được công bố, những người thừa kế có thể họp mặt để thoả thuận những việc sau đây:

a) Cử người quản lý di sản, người phân chia di sản, xác định quyền, nghĩa vụ của những người này, nếu người để lại di sản không chỉ định trong di chúc;

b) Cách thức phân chia di sản.

2. Mọi thoả thuận của những người thừa kế phải được lập thành văn bản.”

 Như vậy, để phân chia di sản, những người thừa kế sẽ phải tổ chức 1 buổi họp mặt để thỏa thuận về cứ người quản lý, phân chia di sản, cách thức phân chia di sản. Lập thỏa thuận về việc phân chia di sản thừa kế và làm thủ tục công chứng văn bản thỏa thuận đó tại Văn phòng công chứng. Thủ tục công chứng được quy định tại Điều 57 Luật Công chứng 2014 như sau:

“1. Những người thừa kế theo pháp luật hoặc theo di chúc mà trong di chúc không xác định rõ phần di sản được hưởng của từng người thì có quyền yêu cầu công chứng văn bản thỏa thuận phân chia di sản.

Trong văn bản thỏa thuận phân chia di sản, người được hưởng di sản có thể tặng cho toàn bộ hoặc một phần di sản mà mình được hưởng cho người thừa kế khác.

2. Trường hợp di sản là quyền sử dụng đất hoặc tài sản pháp luật quy định phải đăng ký quyền sở hữu thì trong hồ sơ yêu cầu công chứng phải có giấy tờ chứng minh quyền sử dụng đất, quyền sở hữu tài sản của người để lại di sản đó.

Trường hợp thừa kế theo pháp luật, thì trong hồ sơ yêu cầu công chứng phải có giấy tờ chứng minh quan hệ giữa người để lại di sản và người được hưởng di sản theo quy định của pháp luật về thừa kế. Trường hợp thừa kế theo di chúc, trong hồ sơ yêu cầu công chứng phải có bản sao di chúc.

3. Công chứng viên phải kiểm tra để xác định người để lại di sản đúng là người có quyền sử dụng đất, quyền sở hữu tài sản và những người yêu cầu công chứng đúng là người được hưởng di sản; nếu thấy chưa rõ hoặc có căn cứ cho rằng việc để lại di sản và hưởng di sản là không đúng pháp luật thì từ chối yêu cầu công chứng hoặc theo đề nghị của người yêu cầu công chứng, công chứng viên tiến hành xác minh hoặc yêu cầu giám định.

Tổ chức hành nghề công chứng có trách nhiệm niêm yết việc thụ lý công chứng văn bản thỏa thuận phân chia di sản trước khi thực hiện việc công chứng.

4. Văn bản thỏa thuận phân chia di sản đã được công chứng là một trong các căn cứ để cơ quan nhà nước có thẩm quyền đăng ký việc chuyển quyền sử dụng đất, quyền sở hữu tài sản cho người được hưởng di sản.”

Sau khi công chứng xong văn bản thỏa thuận, những người thừa kế có 2 cách để nhận được phần di sản thuộc quyền thừa kế của mình như sau:

+ Cách 1: chuẩn bị hồ sơ để sang tên mảnh đất cho từng cá nhân

+ Cách 2: những người thừa kế thỏa thuận định giá mảnh đất và giao cho 1 người nhận giữ mảnh đất rồi trả số tiền tương ứng cho những người thừa kế còn lại hoặc bán mảnh đất rồi chia đều cho từng người.

Trên đây là tư vấn của công ty Luật Việt Phong về việc Chia lại di sản khi di chúc không hợp pháp. Chúng tôi hi vọng rằng quý khách có thể vận dụng các kiến thức kể trên để sử dụng trong công việc và cuộc sống. Nếu có vấn đề pháp lý nào khác cần tư vấn quý khách vui lòng gọi điện tới tổng đài tư vấn pháp luật trực tuyến 24/7 của công ty Luật Việt Phong để gặp luật sư tư vấn và chuyên viên pháp lý.