Điều kiện, thủ tục nhận nuôi con nuôi

Tóm tắt câu hỏi:

Điều kiện, thủ tục nhận nuôi con nuôi.

Vợ chồng tôi bị bệnh nên không thể sinh con. Chúng tôi đang định nhận con nuôi. Vậy có cần điều kiện gì để được nhận con nuôi không? Thủ tục để nhận con nuôi thế nào ạ? Ngoài ra, tôi muốn nhận cháu ruột mình làm con nuôi có được không? Chân thành cảm ơn luật sư và quý công ty.

Người hỏi: N.T.B (Bắc Ninh)

Luật sư tư vấn:

Xin chào bạn! Cám ơn bạn đã gửi câu hỏi của mình tới Luật Việt Phong. Về câu hỏi của bạn, công ty Luật Việt Phong xin tư vấn và hướng dẫn bạn như sau:

Trong đời sống xã hội Việt Nam, việc nhận nuôi con nuôi đã tồn tại từ rất lâu đời. Với ý nghĩa là một quyền tự do dân sự của cá nhân, việc xác lập quan hệ nuôi con nuôi có thể được thực hiện theo những cách thức khác nhau, tuỳ theo sự lựa chọn của cá nhân trong những điều kiện, hoàn cảnh nhất định. Tuy nhiên có thể thấy, có hai cách thức xác lập quan hệ nuôi con nuôi trong thực tế. Đó là xác lập quan hệ nuôi con nuôi về mặt xã hội và xác lập về mặt pháp lý. Để quyền lợi và nghĩa vụ của hai bên nhận nuôi con nuôi và con nuôi được bảo vệ chính đáng, đầy đủ theo quy định của pháp luật thì việc xác lập về mặt pháp lý là yếu tố quyết định nhất. Việc nhận nuôi con nuôi được xác lập về mặt pháp lý, thông qua sự kiện đăng ký nhận nuôi con nuôi tại cơ quan nhà nước có thẩm quyền theo trình tự, thủ tục nhất định.

1/ Điều kiện nhận nuôi con nuôi.

Để việc nhận nuôi con nuôi được đăng ký hợp pháp thì chủ thể người nhận nuôi con nuôi và người được nhận nuôi phải thoả mãn các điều kiện pháp luật quy định.

Đối với người nhận nuôi con nuôi:

Căn cứ theo Điều 14 Luật Nuôi con nuôi năm 2010 quy định người nhận con nuôi phải thỏa mãn các điều kiện sau:

“1. Người nhận con nuôi phải có đủ các điều kiện sau đây:

a) Có năng lực hành vi dân sự đầy đủ;

b) Hơn con nuôi từ 20 tuổi trở lên;

c) Có điều kiện về sức khỏe, kinh tế, chỗ ở bảo đảm việc chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục con nuôi:

d) Có tư cách đạo đức tốt.

Những người sau đây không được nhận con nuôi:

a) Đang bị hạn chế một số quyền của cha, mẹ đối với con chưa thành niên;

b) Đang chấp hành quyết định xử lý hành chính tại cơ sở giáo dục, cơ sở chữa bệnh;

c) Đang chấp hành hình phạt tù;

d) Chưa được xóa án tích về một trong các tội cố ý xâm phạm tính mạng, sức khỏe, nhân phẩm, danh dự của người khác; ngược đãi hoặc hành hạ ông bà, cha mẹ, vợ chồng, con, cháu, người có công nuôi dưỡng mình; dụ dỗ, ép buộc hoặc chứa chấp người chưa thành niên vi phạm pháp luật; mua bán, đánh tráo, chiếm đoạt trẻ em.

2. Trường hợp cha dượng nhận con riêng của vợ, mẹ kế nhận con riêng của chồng làm con nuôi hoặc cô, cậu, dì, chú, bác ruột nhận cháu làm con nuôi thì không áp dụng quy định tại điểm b và điểm c khoản 1 Điều này.”

Trường hợp người Việt Nam định cư ở nước ngoài, người nước ngoài thường trú ở nước ngoài nhận người Việt Nam làm con nuôi ngoài các các điều kiện nêu trên còn phải có đủ các điều kiện theo quy định của pháp luật nước nơi người đó thường trú.

Đối với người được nhận nuôi con nuôi:

Người được nhận nuôi con nuôi phải tuân thủ quy định tại điều 8 Luật nuôi con nuôi năm 2010 như sau:

“Điều 8. Người được nhận làm con nuôi

1. Trẻ em dưới 16 tuổi

2. Người từ đủ 16 tuổi đến dưới 18 tuổi nếu thuộc một trong các trường hợp sau đây:

a) Được cha dượng, mẹ kế nhận làm con nuôi;

b) Được cô, cậu, dì, chú, bác ruột nhận làm con nuôi.

3. Một người chỉ được làm con nuôi của một người độc thân hoặc của cả hai người là vợ chồng.

4. Nhà nước khuyến khích việc nhận trẻ em mồ côi, trẻ em bị bỏ rơi, trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt khác làm con nuôi.”

2/ Trình tự, thủ tục nhận nuôi con nuôi

Trong câu hỏi bạn đưa ra, chúng tôi chưa nắm rõ việc nhận nuôi con nuôi của bạn có yếu tố nước ngoài hay không. Do vậy, công ty luật Việt Phong xin đưa ra trình tự thủ tục nhận nuôi con nuôi cả 2 trường hợp có thể xảy ra để bạn tham khảo:

Đối với nuôi con nuôi trong nước:

+ Trình tự thực hiện nhận nuôi con nuôi

1. Người nhận con nuôi nộp hồ sơ của mình và của người được nhận làm con nuôi tại UBND cấp xã nơi người được nhận làm con nuôi thường trú (đối với các trường hợp thông thường) hoặc tại UBND cấp xã nơi người nhận con nuôi thường trú (nếu là cha dượng, mẹ kế hoặc cô, cậu, dì, chú, bác ruột của người được nhận làm con nuôi hoặc có sự thỏa thuận giữa người nhận con nuôi với cha mẹ đẻ, người giám hộ của người được nhận làm con nuôi);

2. UBND cấp xã  kiểm tra hồ sơ, lấy ý kiến của những người có liên quan;

3. Công chức tư pháp-hộ tịch ghi vào sổ đăng ký việc nuôi và Giấy chứng nhận nuôi con nuôi;

4. Chủ tịch UBND cấp xã ký Giấy chứng nhận đăng ký nuôi con nuôi.

5. Người nhận con nuôi nhận Giấy chứng nhận đăng ký nuôi con nuôi tại trụ sở UBND cấp xã (nhận tại Lễ giao nhận con nuôi)

Cách thức thực hiện: Trực tiếp tại trụ sở UBND cấp xã.

+ Hồ sơ của người nhận con nuôi:

Căn cứ điều 17 luật nuôi con nuôi năm 2010  thì thành phần hồ sơ của người nhận nuôi con nuôi gồm có:

“1. Đơn xin nhận con nuôi theo mẫu quy định; (Bản chính)

2. Hộ chiếu/Chứng minh nhân dân hoặc giầy tờ có giá trị thay thế; (Bảo sao)

3. Phiếu lý lịch tư pháp; (Bản chính, được cấp chưa quá 06 tháng)

4. Văn bản xác nhận tình trạnghôn nhân(Bản sao nếu là Giấy chứng nhận kết hôn hoặc bản gốc nếu là giấy xác nhận tình trạng độc thân;

5. Giấy khám sức khỏe do cơ sở y tế cấp huyện trở lên cấp (Bản chính, được cấp chưa quá 06 tháng);

6. Văn bản xác nhận hoàn cảnh gia đình, tình trạng chỗ ở, điều kiện kinh tế do UBND cấp xã nơi người nhận con nuôi thường trú cấp (trường hợp cha dượng, mẹ kế hoặc cô, cậu, dì, chú, bác ruột của người được nhận làm con nuôi thì không cần văn bản này) (bản chính, được cấp chưa quá 06 tháng).”

+ Hồ sơ của người được giới thiệu làm con nuôi trong nước.

  Căn cứ theo Điều 18 luật nuôi con nuôi năm 2010 thì thành phần hồ sơ của người được giới thiệu làm con nuôi bao gồm:

“a) Giấy khai sinh;

b) Giấy khám sức khỏe do cơ quan y tế cấp huyện trở lên cấp;

c) Hai ảnh toàn thân, nhìn thẳng chụp không quá 06 tháng;

d) Biên bản xác nhận do Ủy ban nhân dân hoặc Công an cấp xã nơi phát hiện trẻ bị bỏ rơi lập đối với trẻ em bị bỏ rơi; Giấy chứng tử của cha đẻ, mẹ đẻ hoặc quyết định của Tòa án tuyên bố cha đẻ, mẹ đẻ của trẻ em là đã chết đối với trẻ em mồ côi; quyết định của Tòa án tuyên bố cha đẻ, mẹ đẻ của người được giới thiệu làm con nuôi mất tích đối với người được giới thiệu làm con nuôi mà cha đẻ, mẹ đẻ mất tích; quyết định của Tòa án tuyên bố cha đẻ, mẹ đẻ của người được giới thiệu làm con nuôi mất năng lực hành vi dân sự đối với người được giới thiệu làm con nuôi mà cha đẻ, mẹ để mất năng lực hành vi dân sự;

đ) Quyết định tiếp nhận đối với trẻ em ở cơ sở nuôi dưỡng.”

Đối với nuôi con nuôi có yếu tố nước ngoài

– Trình tự, thủ tục nhận nuôi con nuôi

Bước 1: Nộp hồ sơ nhận nuôi con nuôi

Hồ sơ của người nhận con nuôi được lập thành 02 bộ và nộp cho Bộ Tư pháp thông qua cơ quan trung ương về nuôi con nuôi của nước nơi người nhận con nuôi thường trú; trường hợp nhận con nuôi đích danh quy định tại khoản 2 Điều 28 của Luật nuôi con nuôi năm 2010 thì người nhận con nuôi có thể trực tiếp nộp hồ sơ cho Bộ Tư pháp.

Hồ sơ của người được giới thiệu làm con nuôi nước ngoài được lập thành 03 bộ và nộp cho Sở Tư pháp nơi người được giới thiệu làm con nuôi thường trú.

Bước 2: Trách nhiệm kiểm tra, xác minh hồ sơ.

Sở tư pháp có trách nhiệm kiểm tra, xác minh hồ sơ của trẻ em được nhận làm con nuôi. Sau khi kiểm tra, xác minh nếu thấy trẻ em có đủ điều kiện để cho làm con nuôi nước ngoài thì Sở Tư pháp xác nhận và gửi Bộ Tư pháp.

Bộ Tư pháp có trách nhiệm kiểm tra xác minh hồ sơ của người nhận con nuôi.

+ Người nhận con nuôi không đích danh: Trong trường hợp hồ sơ đầy đủ hợp lệ và đã hết thời hạn thông báo tìm tìm gia đình thay thế cho trẻ em theo quy định tại khoản 2 Điều 15 của luật nuôi con nuôi năm 2010, nếu trẻ em không được người trong nước nhận làm con nuôi thì Bộ Tư pháp chuyển hồ sơ của người nhận con nuôi cho Sở Tư pháp nơi trẻ em được giới thiệu làm con nuôi thường trú để trình Uỷ ban nhân dân cấp tỉnh xem xét, quyết định.

+ Người nhận con nuôi đích danh: Trong trường hợp hồ sơ của người nhận con nuôi đích danh quy định tại khoản 2 Điều 28 của Luật nuôi con nuôi năm 2010 đầy đủ hợp lệ, Bộ Tư pháp chuyển hồ sơ cho Sở Tư pháp nơi người được giới thiệu làm con nuôi thường trú để trình Ủy ban nhân dân cấp tỉnh xem xét, quyết định.

Bước 3 : Quyết định cho trẻ em làm con nuôi nước ngoài và việc tổ chức giao nhận con nuôi

Ủy ban nhân dân cấp tỉnh quyết định cho trẻ em làm con nuôi nước ngoài.

Sở Tư pháp thông báo cho người nhận con nuôi đến Việt Nam để nhận con nuôi trong thời hạn nhất định.

Sở Tư pháp đăng ký việc nuôi con nuôi theo quy định của pháp luật về đăng ký hộ tịch và tổ chức lễ giao nhận con nuôi tại trụ sở Sở Tư pháp.

Sau khi giao nhận con nuôi, Sở Tư pháp có trách nhiệm gửi Bộ Tư pháp quyết định cho trẻ em là con nuôi nước ngoài của Ủy ban nhân dân cấp tỉnh, biên bản giao nhận con nuôi, đồng thời gửi Ủy ban nhân dân cấp xã nơi thường trú của trẻ em được cho làm con nuôi nước ngoài.

Bộ Tư pháp gửi quyết định cho trẻ em làm con nuôi nước ngoài cho Bộ Ngoại giao để thông báo cho Cơ quan đại diện của Việt Nam ở nước ngoài về việc trẻ em được nhận làm con nuôi để thực hiện biện pháp bảo hộ trẻ em trong trường hợp cần thiết.

+ Hồ sơ của người nhận con nuôi

“Điều 31. Hồ sơ của người nhận con nuôi

1. Hồ sơ của người Việt Nam định cư ở nước ngoài, người nước ngoài thường trú ở nước ngoài nhận người Việt Nam làm con nuôi phải có các giấy tờ, tài liệu sau đây:

a) Đơn xin nhận con nuôi;

b) Bản sao Hộ chiếu hoặc giấy tờ có giá trị thay thế;

c) Văn bản cho phép được nhận con nuôi ở Việt Nam;

d) Bản điều tra về tâm lý, gia đình;

đ) Văn bản xác nhận tình trạng sức khỏe;

e) Văn bản xác nhận thu nhập và tài sản;

g) Phiếu lý lịch tư pháp;

h) Văn bản xác nhận tình trạng hôn nhân;

i) Tài liệu chứng minh thuộc trường hợp được xin đích danh quy định tại khoản 2 Điều 28 của Luật này.”

+ Hồ sơ của người được giới thiệu làm con nuôi nước ngoài

“Điều 32. Hồ sơ của người được giới thiệu làm con nuôi nước ngoài

1. Hồ sơ của người được giới thiệu làm con nuôi nước ngoài gồm có:

a) Các giấy tờ, tài liệu quy định tại khoản 1 Điều 18 của Luật này;

b) Văn bản về đặc điểm, sở thích, thói quen đáng lưu ý của trẻ em;

c) Tài liệu chứng minh đã thực hiện việc tìm gia đình thay thế trong nước cho trẻ em theo quy định tại khoản 2 Điều 15 của Luật này nhưng không thành.”

3/ Nhận cháu ruột làm con nuôi có được hay không?

Từ những phân tích nêu trên, chúng tôi có thể khẳng định rằng  bạn có thể được nhận cháu ruột làm con nuôi khi bạn đáp ứng đủ các điều kiện theo quy định của pháp luật và việc nhận con nuôi này không nằm trong những trường hợp bị pháp luật cấm nêu trên.

Trên đây là tư vấn của công ty Luật Việt Phong  về  Điều kiện, thủ tục nhận nuôi con nuôi. Chúng tôi hi vọng rằng bạn có thể vận dụng các kiến thức kể trên để sử dụng trong công việc và cuộc sống. Nếu có vấn đề pháp lý nào khác cần tư vấn bạn vui lòng gọi điện tới tổng đài tư vấn pháp luật trực tuyến 24/7 của Công ty Luật Việt Phong để gặp luật sư tư vấn và chuyên viên pháp lý.

LUẬT VIỆT PHONG – PHÒNG TƯ VẤN PHÁP LUẬT