Giao dịch dân sự vô hiệu để lại những hậu quả pháp lý như thế nào?

Giao dịch dân sự không phải luôn luôn có hiệu lực mà nó sẽ vô hiệu khi không đáp ứng một số điều kiện theo luật định. Vậy giao dịch dân sự vô hiệu để lại hậu quả pháp lý như nào? Sau đây Luật Việt Phong xin tư vấn về vấn đề này để mọi người có thể hiểu rõ về bản chất của vấn đề pháp lý này. 

 

Vì sao giao dịch dân sự vô hiệu? Chế tài xử lý giao dịch dân sự vô hiệu do bị lừa dối, cưỡng ép và đe doạ Giao dịch dân sự vô hiệu do bị đe dọa, cưỡng ép Giao dịch dân sự vô hiệu do giả tạo nhằm trốn tránh nghĩa vụ với bên thứ ba. Giao dịch dân sự vô hiệu do không tuân thủ quy định về hình thức

Trước hết cần hiểu thế nào là giao dịch dân sự vô hiệu? Giao dịch dân sự vô hiệu là giao dịch dân sự không đáp ứng được các điều kiện của Điều 117 Bộ luật dân sự 2015 về Điều kiện có hiệu lực của giao dịch dân sự, cụ thể: 

Điều 117. Điều kiện có hiệu lực của giao dịch dân sự 1. Giao dịch dân sự có hiệu lực khi có đủ các điều kiện sau đây: a) Chủ thể có năng lực pháp luật dân sự, năng lực hành vi dân sự phù hợp với giao dịch dân sự được xác lập; b) Chủ thể tham gia giao dịch dân sự hoàn toàn tự nguyện; c) Mục đích và nội dung của giao dịch dân sự không vi phạm điều cấm của luật, không trái đạo đức xã hội.

Theo quy định của Bộ luật dân sự 2015, tại Điều 131 quy định:

Điều 131. Hậu quả pháp lý của giao dịch dân sự vô hiệu 1. Giao dịch dân sự vô hiệu không làm phát sinh, thay đổi, chấm dứt quyền, nghĩa vụ dân sự của các bên kể từ thời điểm giao dịch được xác lập. 2. Khi giao dịch dân sự vô hiệu thì các bên khôi phục lại tình trạng ban đầu, hoàn trả cho nhau những gì đã nhận. Trường hợp không thể hoàn trả được bằng hiện vật thì trị giá thành tiền để hoàn trả. 3.Bên ngay tình trong việc thu hoa lợi, lợi tức không phải hoàn trả lại hoa lợi, lợi tức đó.   4. Bên có lỗi gây thiệt hại thì phải bồi thường. 5. Việc giải quyết hậu quả của giao dịch dân sự vô hiệu liên quan đến quyền nhân thân do Bộ luật này, luật khác có liên quan quy định.

Như vậy, Khi hợp đồng dân sự vô hiệu thì không làm phát sinh, thay đổi, chấm dứt quyền và nghĩa vụ của các bên. Đồng thời, các bên cần phải trao trả lại cho nhau những gì đã nhận. Tuy nhiên không phải trường hợp nào các bên cũng có thể dễ dàng trao trả lại cho nhau đúng như những gì các bên đã chuyển giao tại thời điểm ký kết giao dịch, mà có thể hàng hóa, sản phẩm, đối tượng của giao dịch đó đã bị mất đi. Ví dụ như việc A ký kết với B hợp đồng mua bán hải sản chẳng hạn, bên A đã sử dụng hết số lượng hải sản đã mua từ bên B. Trong trường hợp này thì bên a phải trị giá thành tiền số hải sản đó để hoàn trả cho bên B. 

Về vấn đề xử lý hoa lợi, lợi tức khi giao dịch vô hiệu. Có những giao dịch có đối tượng của hợp đồng có thể sinh ra hoa lợi, lợi tức, tuy nhiên hoa lợi, lợi tức này ở thời điểm giao dịch dân sự được xác lập giữa các bên thì hoa lợi, lợi tức đó chưa phát sinh, hay nói đúng hơn là  chưa tồn tại mà phải sau một thời gian bên sở hữu đối tượng của giao dịch dân sự đó sở hữu thì mới có hoa lợi, lợi tức. Vì vậy, bên nhận tài sản mà phát sinh hoa lợi, lợi túc thì có nghĩa là tài sản đã hơn tình trạng ban đầu, trong trường hợp này pháp luật quy định bên ngay tình trong việc thu hoa lợi, lợi tức không phải hoàn trả lại hoa lợi, lợi tức đó. Ở vấn đề này Bộ luật dân sự 2015 quy định hoàn toàn khác so với năm 2005, khác theo chiều hướng tích cực hơn. Theo Bộ luật dân sự 2005 quy định “Khi giao dịch dân sự vô hiệu thì các bên khôi phục lại tình trạng ban đầu, hoàn trả cho nhau những gì đã nhận. Trường hợp không thể hoàn trả được bằng hiện vật thì phải hoàn trả bằng tiền, trừ trường hợp tài sản giao dịch, hoa lợi, lợi tức thu được bị tịch thu” như vậy thì sẽ không đảm bảo công bằng cho bên có tài sản phát sinh hoa lợi lợi tức ngay tình.

Khoản 4, Điều 131 Bộ luật dân sự 2015 cũng quy định: bên có lỗi gây thiệt hại thì phải bồi thường, như vậy việc bồi thường thiệt hại khi giao dịch dân sự vô hiệu phải chứng minh được hai yếu tố là lỗi và thiệt hại trên thực tế xảy ra. Bên có thiệt hại phải chứng minh được thực hại trên thực tế và bên có lỗi gây ra thiệt hại phải bồi thường tương đương với mức thiệt hại.